Kolegiata Przemienienia Pańskiego w Łukowie to znakomity przykład późnobarokowej architektury sakralnej. Znajdująca się przy pl. Gabriela Narutowicza 1A, świątynia ta została wzniesiona w latach 1733–1762 jako kościół dla zakonu pijarów.
Aktualnie kościół pełni rolę parafialnego, zyskując na znaczeniu w lokalnej społeczności. W 1997 roku, na mocy decyzji bpa Jana Wiktora Nowaka, nadano kolegiacie szczególną rangę, podnosząc ją do statusu kolegiaty, co jeszcze bardziej uwypukliło jej rolę w życiu religijnym regionu.
Historia
W 1697 roku na teren Łukowa przybyli pijarzy, którzy osiedlili się w tym mieście z inicjatywy lokalnej szlachty. W gronie osób odpowiedzialnych za sprowadzenie zakonu byli tacy przedstawiciele jak: Jan Dominik Jezierski, sędzia ziemski łukowski, jego brat Krzysztof Jezierski, Stanisław Rozwadowski, chorąży łukowski, oraz Adam Szaniawski, pisarz ziemski łukowski. Proces budowy pierwszego drewnianego kolegium został zakończony w 1701 roku, a w latach 1704–1712 zrealizowano również budowę kościoła, który także był konstrukcją drewnianą. Niestety, te obiekty uległy zniszczeniu na skutek pożaru w 1725 roku.
Budowa obecnego kościoła rozpoczęła się w 1733 roku. Finansowanie przedsięwzięcia zapewnili nie tylko mieszkańcy Łukowa, ale również okoliczni właściciele ziemscy. Projekt budowli został opracowany przez Antonio Solari, architekta królewskiego, który współpracował z Pawłem Antonim Fontaną, architektem nadwornym rodziny Sanguszków. Solari nadzorował budowę aż do 1752 roku, po czym zarządzanie budową przejął Jan Krzysztof Kluk, ojciec wychowanka łukowskiego kolegium, duchownego i przyrodnika, również o imieniu Jan Krzysztof. Ukończenie kościoła oraz wznoszonego równocześnie klasztoru miało miejsce w 1762 roku.
W 1812 roku znów doszło do pożaru, tym razem drewniany budynek kolegium przyległy do kościoła uległ zniszczeniu. W latach 1817–1819 wybudowano na jego miejscu murowaną konstrukcję, która przetrwała do dzisiaj. Pierwotny wygląd kościoła w późniejszym czasie pozostał w dużej mierze niezmieniony, choć w latach 1871–1875 dokonano odnowienia wież oraz zmiany dachu. W 1883 roku wykonano monumentalne schody z figurą Chrystusa według projektu Bolesława Syrewicza. Kolejne remonty obiektu miały miejsce w latach 20. i 70. XX wieku, jak również w 1987 roku oraz na początku XXI wieku.
Architektura
Świątynia o barokowym stylu znajduje się w kompleksie kościelno-klasztornym przy placu Gabriela Narutowicza, w stronę którego skierowany jest jej front. Cały zespół zajmuje pełną szerokość pierzei tegoż placu. Po zachodniej stronie kolegiaty znajduje się budynek dawnego kolegium, natomiast po wschodniej stronie wznosi się trójskrzydłowy obiekt byłego klasztoru.
Budowla została murowana z cegły, przy użyciu zaprawy wapiennej, a jej elewacje są tynkowane z dwóch stron. Prezbiterium, zwrócone na północ, jest częścią trójnawowego i trójprzęsłowego korpusu, który zastępują dwie wieże usytuowane we frontowej części, położone pomiędzy którymi znajduje się kruchta w podchórzu. Wieże przykryte są hełmami z miedzi, które zwieńczone są smukłymi baniami ozdobionymi krzyżami na szczytach.
Na elewacjach wież znajdują się blendy oraz otwory okienne usytuowane na osiach, zaś na najwyższej kondygnacji ulokowane są otwory dzwonowe z żaluzjami. Charakterystyczna dwuwieżowa fasada kościoła jest trójkondygnacyjna oraz trójosiowa, ozdobiona pilastrami i belkowaniem. Ostatnia kondygnacja zbudowana jest w formie aediculi, jest niższa i węższa, a całość wieńczona jest przerwanym przyczółkiem wolutowym oraz krzyżem, podtrzymywanym przez spływy wolutowe po bokach.
Przed głównym wejściem znajdują się schody lustrzane, na które prowadzi tralkowa balustrada, ozdobiona rzeźbą przedstawiającą Chrystusa dźwigającego krzyż. Nawy boczne, które są dwukrotnie węższe i niższe od głównej, pełnią funkcję kaplic, zwieńczone są sklepieniami krzyżowymi, a ich komunikacja z nawą główną odbywa się poprzez arkady wspierane na filarach.
Chór muzyczny znajduje się na trzech arkadach, a prezbiterium ma równe wysokością i szerokością proporcje do nawy głównej, jest jednoprzęsłowe i zamknięte półkolistą apsydą, z zakrystiami zlokalizowanymi po obu jego stronach. Nawa główna oraz prezbiterium nakryte są sklepieniami kolebkowymi z gurtami z lunetami, które posiadają okna, a całe te partie budynku przykryte są dwuspadowymi dachami z miedzi.
Nawy boczne oraz zakrystie są z kolei przeznaczone pod dachy pulpitowe. Wnętrze kościoła charakteryzuje się bogatym wystrojem i wyposażeniem, które pochodzi z drugiej połowy XVIII wieku, zachwycając stylem późnobarokowym oraz rokokowym. Główny ołtarz, będący dziełem architektonicznym, ozdobiony jest rzeźbą przedstawiającą Chrystusa Przemienionego, stworzoną w warsztacie Eliasza Hoffmana, flankowaną figurami Mojżesza z tablicami Dekalogu oraz Eliasza z księgą.
Nad tabernakulum widoczny jest Baranek z siedmioma pieczęciami, otoczony promieniami, a całość głównego ołtarza wieńczy Oko Bożej Opatrzności z aniołami po bokach. Ołtarze boczne zdobione są ornamentem w stylu rocaille. Dodatkowo, wewnątrz świątyni znajduje się ambona, co dodaje całemu wnętrzu niezwykłego charakteru.
Pozostałe obiekty w kategorii "Kościoły":
Kościół Najświętszej Maryi Panny Matki Kościoła w Łukowie | Parafia Podwyższenia Krzyża Świętego w Łukowie | Kościół św. Rocha w Łukowie | Kościół św. Brata Alberta w Łukowie | Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Łukowie | Parafia Najświętszej Maryi Panny Matki Kościoła w Łukowie | Parafia Przemienienia Pańskiego w ŁukowieOceń: Kolegiata Przemienienia Pańskiego w Łukowie